W polskim systemie ochrony zdrowia nastąpił kolejny krok w kierunku zwiększenia roli i autonomii zawodowej pielęgniarek i położnych.
Opublikowany w Dzienniku Ustaw (poz. 1054) ujednolicony tekst rozporządzenia Ministra Zdrowia wprowadza istotne zmiany w zakresie kompetencji tych grup zawodowych. To efekt m.in. pogłębiającego się deficytu kadry lekarskiej oraz potrzeby dalszej profesjonalizacji zawodów medycznych.
Rozporządzenie uwzględnia zapisy dwóch nowelizacji: z 12 czerwca 2024 r. oraz z 27 czerwca 2025 r. Ich celem było rozszerzenie katalogu leków, wyrobów medycznych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz badań diagnostycznych, które pielęgniarki i położne mogą ordynować samodzielnie w ramach wykonywanej praktyki.
Szerszy katalog leków dostępny dla pielęgniarek i położnych
Zgodnie z nowymi regulacjami, osoby wykonujące zawód pielęgniarki i położnej uzyskały uprawnienia do ordynowania leków z kilkunastu grup terapeutycznych, w tym m.in.:
• leków przeciwwymiotnych (np. ondansetron, aprepitant),
• antybiotyków stosowanych przy zakażeniach układu moczowego (trimetoprim, furazydyna),
• środków przeciwbólowych (tramadol, tramadol z paracetamolem),
• środków antykoncepcji awaryjnej (np. octan uliprystalu),
• szczepionek ochronnych (dla dzieci powyżej 9. roku życia i dorosłych),
• środków znieczulających miejscowo (lidokaina).
W katalogu znajdują się również produkty specjalnego przeznaczenia żywieniowego, jak diety mlekozastępcze na bazie hydrolizatów białek, co stanowi istotne wsparcie w pracy z pacjentami o szczególnych potrzebach dietetycznych.
Zlecanie wyrobów medycznych – szerszy zakres praktyki zawodowej
Pielęgniarki i położne mogą także wystawiać recepty oraz zlecać wyroby medyczne, takie jak:
• wkładki ortopedyczne, kule łokciowe, laski białe,
• pasy i poduszki przeciwodleżynowe,
• wyroby stomijne, pieluchomajtki, cewniki,
• paski diagnostyczne do glukozy i ketonów,
• igły do iniekcji, zestawy do pomp insulinowych.
Rozszerzenie to ma szczególne znaczenie w kontekście opieki domowej i długoterminowej, gdzie pielęgniarki i położne często pełnią funkcję głównego kontaktu pacjenta z systemem ochrony zdrowia.
Nowe możliwości diagnostyczne
W ramach nowych uprawnień pielęgniarki i położne uzyskały prawo do kierowania pacjentów na szereg badań diagnostycznych, w tym:
• badania laboratoryjne krwi (m.in. morfologia, CRP, HbA1c, profil lipidowy),
• badania moczu i kału,
• testy mikrobiologiczne (posiewy, testy na COVID-19, RSV, grypę),
• badania hormonalne i serologiczne (TSH, PSA, anty-HCV),
• badania obrazowe, EKG.
To rozwiązanie znacząco zwiększa skuteczność diagnostyczną, zwłaszcza w podstawowej opiece zdrowotnej, skracając czas między wystąpieniem objawów a rozpoczęciem leczenia.
„Moje Zdrowie” – nowe świadczenie w gestii POZ
Na mocy rozporządzenia z 27 czerwca 2025 r., pielęgniarki i położne pracujące w POZ mogą realizować świadczenie gwarantowane „Moje Zdrowie – bilans zdrowia osoby dorosłej”. Jak wskazuje Ministerstwo Zdrowia, program ma zwiększyć dostępność do profilaktyki i oceny stanu zdrowia dorosłych, wspierając działania w zakresie wczesnego wykrywania chorób cywilizacyjnych.
Kierunek: autonomia i odciążenie systemu
Nowelizacja stanowi kolejny krok w kierunku budowania nowoczesnego i elastycznego modelu opieki zdrowotnej, w którym pielęgniarki i położne uzyskują realny wpływ na proces terapeutyczny. Umożliwienie im ordynowania leków, zlecania badań oraz wystawiania recept przekłada się na skrócenie kolejek do lekarzy, poprawę dostępności świadczeń oraz pełniejsze wykorzystanie kompetencji zawodowych tej grupy.
W obliczu niedoboru lekarzy i starzejącego się społeczeństwa, zmiany te są konieczne i korzystne systemowo, wpisując się w długofalowe strategie rozwoju polskiej ochrony zdrowia.
